Το 1929, όταν κόντευε να τελειώσει το κτίσιμο της εκκλησίας της παλιάς Παντοβασίλισσας, οι Τριγλιανοί αντιμετώπισαν το πρόβλημα των εικόνων. Με τι εικόνες να την στολίσουν;.Η «Παντοβασίλισσα», η «Αγία Επίσκεψις» και μερικά ακόμη εικονίσματα που είχαν σωθεί από την Τρίγλια, είχαν παραδοθεί στο Βυζαντινό Μουσείο.
Σκέφτηκαν λοιπόν, να πάνε να τα ζητήσουν. Πράγματι η επιτροπή πήγε και τα ζήτησε, αλλά το Βυζαντινό Μουσείο ήταν ανένδοτο να δώσει την «Αγία Επίσκεψη», λόγω της μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής της αξίας. (Ως σήμερα κοσμεί και σε περίοπτη θέση, το Βυζαντινό Μουσείο).
Με πολύ κόπο μάλιστα και πολλά ανέβα-κατέβα στην Αθήνα κατόρθωσαν να τους δοθεί μόνο η εικόνα της Παντοβασίλισσας. Αλλά μαζί με αυτήν, τους δόθηκαν πολλές παλιές άλλες εικόνες μικρασιατικές και ντόπιων μοναστηριών από τις αποθήκες του Μουσείου.
Θυμάμαι εκείνες τις εικόνες, γιατί, πιτσιρίκος τότε, τριγύριζα μέσα στην εκκλησία, ντυνόμουν παπαδάκι κρατώντας εξαπτέρυγα, λέγοντας τον Απόστολο και κανοναρχώντας κοντά στους ψαλτάδες. Θυμάμαι ότι ήσαν διαφόρων μεγεθών και μάλιστα τρεις-τέσσερεις ήσαν μεγαλύτερες σε μέγεθος από την εικόνα της «Παντοβασίλισσας». Ωσότου τελείωσε η εκκλησία που χτίζονταν, οι εικόνες εκείνες τοποθετήθηκαν στο εκκλησάκι της Παναγίτσας.
Οι δύο όψεις της «Παντοβασίλισσας» (15ος αιώνας), η δεύτερη (πίσω όψη) παλαιότερη εικόνας, αποκαλύφθηκε κατά την διάρκεια συντήρησης της εικόνας περίπου 20 χρόνια πριν
Τις θυμάμαι εκείνες τις εικόνες, ήσαν πολύ ωραίες και πολύ παλιές.
Ένα βράδυ όμως κι ενώ η «καινούργια» εκκλησία δεν είχε ακόμη τελειώσει, αξέχαστη μέρα, ή μάλλον βράδυ, 17 προς 18 Ιανουαρίου 1929, το εκκλησάκι της Παναγίτσας πήρε φωτιά από κάποια κλοπή στο παγκάρι, που έβαλε κάποιος διαρρήκτης ιερόσυλος.
Κάποιος από μακριά μέσα στη νύκτα, είδε τη φλόγα από το εκκλησάκι κι έτρεξε και κτύπησε την καμπάνα. Ευτυχώς ήταν νωρίς, περίπου 8-9 η ώρα.
Ο κόσμος ήταν ακόμη στα καφενεία, παίζοντας το «σκαμπίλι» του. Έτρεξαν όλοι προς την εκκλησία, έσπασαν την όχι και τόσο στέρεη πόρτα της Παναγίτσας και θυμούνται πολλοί ακόμη που ο Δημητρός ο Ρήγας, παλικάρι τότε, μπήκε μέσα στη φωτιά κι έσωσε μόνον την «Παντοβασίλισσα».
Και ήταν πράγματι κάτι το περίεργο, γιατί σαν παιδί έτρεξα κι εγώ γρήγορα από το καφενείο, όπου βρισκόμουν και βρέθηκα εκεί από τους πρώτους. Ενώ η εκκλησία ήταν γεμάτη και φουντωμένη στις φλόγες, η θέση όπου ήταν το προσκυνητάρι με την «Παντοβασίλισσα», δεν είχε φλόγες.
Μόλις όμως ο Ρήγας άρπαξε την εικόνα από το προσκυνητάρι και την έβγαλε έξω, όλη η στέγη της εκκλησίας κατέρρευσε από την φωτιά και μόνο μέσα στην Αγία Τράπεζα έμειναν μερικά άμφια, Ευαγγέλια και σκεύη της εκκλησίας άκαυτα. Λίγους μήνες λοιπόν, χωρίς καθόλου εκκλησία, μεγαλύτερη προσπάθεια για την αποπεράτωση της νέας, καινούργια εικονίσματα από το Μουσείο και η εκκλησία λειτούργησε.
Αργότερα, έγινε πάλι προσπάθεια και ξαναφτιάχτηκε το εκκλησάκι της Παναγίτσας, όπως το βλέπετε σήμερα».
Η φωτιά στο εκκλησάκι της Παναγίτσας και το «θαύμα» της Παντοβασίλισσας- Ραφήνα (1929)
Από το βιβλίο του Θανάση Πιστικίδη:
«Ριζώματα, Βιώματα, Παθήματα», Αληθινές Ιστορίες, Ραφήνα, 1985.
(σελίδα 84)
Σημείωση:
Για να ολοκληρώσουμε την ιστορία των εικόνων και κειμηλίων της Τρίγλιας θα πρέπει να αναφέρουμε και στην «σωτηρία» τους και από την εισβολή των Τούρκων το 1922 στη Τρίγλια της Μ. Ασίας.
Περιγραφή υπάρχει στο βιβλίο του Θανάση Πιστικίδη: «Τρίγλια Βιθυνίας» 1983, σελ. 75-76 και σε άρθρο του κ. Στάθη Δημητρακού: (http://www.triglianoi.gr/index.php?topic=195.0).
Όταν οι πρόσφυγες ήρθαν στην Ελλάδα το 1922, παρέδωσαν στο Βυζαντινό Μουσείο για φύλαξη τα ιερά κειμήλια που έφεραν μαζί τους. Τον Αύγουστου του 2009, το Βυζαντινό Μουσείο, έκανε μια έκθεση «Άνθρωποι και εικόνες: Κειμήλια Προσφύγων»
(http://www.byzantinemuseum.gr/el/temporary_exhibitions/older/?nid=1020) που παρουσιάστηκε η ιστορία των προσφύγων και των κειμηλίων τους. Σημαντική θέση στην είσοδο της έκθεσης είχε ένα από τα δύο πιστά αντίγραφα της «Αγίας Επίσκεψης», που έχει φτιάξει το Μουσείο και ένα video (http://www.icon-network.org/-Virtual-Exhibitions-.html) για την «Αγία Επίσκεψη», που αναπαράγεται στην αρχική σελίδα του αυτού του ιστολογίου, αναφέρονται στην ιστορία των εικόνων αυτών.
Πηγή: triglianoi.gr
