Το καλοκαίρι του 2019 στο γραφείο των Potiropoulos+Partners αντίκρισα για πρώτη φορά τις εικόνες από την επόμενη «ιδέα» τους, ένα θεαματικό σε μέγεθος και σχεδιασμό έργο. Σήμερα, το Project X στο Επιχειρηματικό Πάρκο Σπάτων έχει αρχίσει ήδη να κατασκευάζεται και ο Δημήτρης Ποτηρόπουλος μάς το παρουσιάζει, εξηγώντας τόσο την έμπνευση όσο και τις προκλήσεις που το συνοδεύουν.
Έχοντας κλείσει πάνω από τριάντα χρόνια ως ένα από τα κορυφαία και πιο δημιουργικά αρχιτεκτονικά γραφεία αιχμής της Ελλάδας, ποιες νέες προκλήσεις έθεσε για εσάς το μεγάλης κλίμακας σύνθετο έργο για λογαριασμό της ELPEN Α.Ε.;
Πέρα από την κύρια λειτουργία του ως ερευνητικού κέντρου, που ήδη αποτελεί πρόκληση, στο συγκεκριμένο έργο μας απασχόλησε η μείξη των λειτουργιών, καθώς εισάγει μια διαφορετική αντίληψη ως προς την προγραμματική ποικιλία, αφενός των ενοτήτων του ερευνητικού και εκπαιδευτικού, που είθισται να συνυπάρχουν, αφετέρου του συνεδριακού, και ειδικότερα του αθλητικού, που δεν θα περίμενε κάποιος να τα συναντήσει στη συγκεκριμένη τυπολογία. Έτσι, μας δόθηκε η ευκαιρία να σχεδιάσουμε ένα συγκρότημα λειτουργικά σύμμεικτο, όπου η χωρική εμπειρία ολοκληρώνεται μέσα από την πολυεπίπεδη διαδραστική σχέση που αναπτύσσουν οι επί μέρους λειτουργίες μεταξύ τους αλλά και οι χρήστες με αυτές, είτε την ώρα της δουλειάς τους είτε παρακολουθώντας μια πολιτιστική εκδήλωση, έναν ποδοσφαιρικό αγώνα ή πίνοντας απλώς ένα φλιτζάνι καφέ.
— Γιατί πιστεύετε ότι ξεχωρίζει το έργο αυτό και ποιες καινοτομίες εισάγει στην εγχώρια αρχιτεκτονική σκηνή;
Πρόκειται για μια σχεδιαστική προσέγγιση που επιχειρεί να υπερβεί την καθιερωμένη αντιμετώπιση του «τυπικού κτιριολογικού αντικειμένου» –αν ο όρος αυτός μπορεί να θεωρηθεί δόκιμος–, διαπραγματευόμενη τη θεμελιώδη έννοια της εξέλιξης, αλλά και εκείνη της ευελιξίας. Στις μέρες μας ανακύπτει στην αρχιτεκτονική ένα ζήτημα μετάβασης από το σημερινό στάτους, όπου το κτίριο λειτουργεί με συμβατικά δεδομένα, σε ένα μελλοντικό, που θα λειτουργεί βάσει αγνώστων σ’ εμάς παραμέτρων, λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά και των εκάστοτε κοινωνικοπολιτικών συνθηκών. Όλα αυτά προσφέρουν γόνιμο πεδίο για να σκεφτούμε ότι βαδίζουμε προς μια αρχιτεκτονική με την οποία δεν έχουμε έρθει ακόμη αντιμέτωποι. Το Project X δίνει ακριβώς την ευκαιρία, και λόγω της προγραμματικής συνθετότητας που έχει, να διερευνηθούν πιθανές σχέσεις που εισάγονται στην αρχιτεκτονική σκέψη και έκφραση από άλλα, πιο ελαστικά χωρικά συστήματα οργάνωσης.
Για μας, η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο μορφή, ή μόνο λειτουργία, ή μόνο ύλη, ούτε βέβαια μόδα. Πιστεύουμε ότι η αρχιτεκτονική σκέψη μπορεί να σκηνογραφήσει χωρικά βιώματα που συμπυκνώνουν μέσα τους βαθύτερες προθέσεις με μεγάλη δύναμη, διευρύνοντας τα όρια, πέρα από την υλική υπόσταση του κτιρίου, ανάμεσα στο νοηματικό στοιχείο και το υλικό, το οργανωμένο και το φαντασιακό, το τεχνητό και το φυσικό, ωθώντας τα πάντοτε προς νέους δρόμους.
— Ποια είναι όμως, τελικά, τα έργα που πραγματικά αγαπάτε περισσότερο μετά από τρεις δεκαετίες;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω εύκολα κάποια… Ίσως το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη Σάμο, το νηπιαγωγείο της Γερμανικής Σχολής στην Αθήνα και, από τα πιο τελευταία, το Glade House και το The Wave.
— Ποιες είναι οι προκλήσεις που φέρνει το μέλλον στην αρχιτεκτονική; Υπάρχουν πλέον περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η καινούργια κρίση της πανδημίας, οι επί μέρους κοινωνικοπολιτικές συνθήκες κ.λπ. Επηρεάζουν, τελικά, όλα αυτά τον τρόπο που δημιουργείτε, την αρχιτεκτονική γενικότερα ή, έστω, τον τρόπο του ο κόσμος αντιλαμβάνετε τα έργα σας;
Για μας, η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο μορφή, ή μόνο λειτουργία, ή μόνο ύλη, ούτε βέβαια μόδα. Πιστεύουμε ότι η αρχιτεκτονική σκέψη μπορεί να σκηνογραφήσει χωρικά βιώματα που συμπυκνώνουν μέσα τους βαθύτερες προθέσεις με μεγάλη δύναμη, διευρύνοντας τα όρια, πέρα από την υλική υπόσταση του κτιρίου, ανάμεσα στο νοηματικό στοιχείο και το υλικό, το οργανωμένο και το φαντασιακό, το τεχνητό και το φυσικό, ωθώντας τα πάντοτε προς νέους δρόμους. Σήμερα η αρχιτεκτονική καλείται να επανερμηνεύσει τα πολλαπλά δυναμικά πεδία που γεννά η ίδια η εξέλιξη του σύγχρονου τρόπου ζωής, εξετάζοντας πιο βαθιές οπτικές γωνίες νοηματοδότησης του αρχιτεκτονικού χώρου και εκδήλωσης της φαντασίας, ώστε να μπορεί να αφουγκράζεται τις δυνάμει αλλαγές μιας ανοιχτής πλέον κοινωνίας και να τις μεταφράζει σε έναν αρχιτεκτονικό λόγο πιο ποιητικό, πιο διερευνητικό, ευαισθητοποιημένο απέναντι στις ανθρώπινες ανάγκες και φιλικό προς το φυσικό περιβάλλον. Η αρχιτεκτονική αυτή μπορεί να προσφέρει μοναδικά συναισθήματα, παράγοντας μια ζωντανή βιωματική εμπειρία, και παράλληλα κινητοποιεί τη σκέψη, είναι χρήσιμη.
— Το γραφείο σας συγκαταλέγεται στα κορυφαία ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία και έχει διακριθεί επανειλημμένως, κερδίζοντας εγχώρια και διεθνή βραβεία. Μιλήστε μας για μερικές από αυτές τις διακρίσεις.
Ενδεικτικά, να αναφέρω το βραβείο Architizer A+ για το νηπιαγωγείο της Γερμανικής Σχολής Αθηνών το 2016 και για την Beach Front Villa – Navarino Residence το 2017. Επίσης, το γραφείο μας έχει προταθεί από το Ίδρυμα Mies van der Rohe για το βραβείο Mies van der Rohe 2015 – Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική, ενώ έχει βραβευτεί με τα Special Mention και Winner των German Design Awards 2018, όπως και με το Winner των German Design Awards 2020, του έγκριτου οργανισμού German Design Council. Σχετικά πρόσφατα βραβεύτηκε με τα World Architecture Community Awards 2018 για τα έργα: Βeach Front Villa – Navarino Residence, Touristic Development of Luxury Suites in Kavouri και Νηπιαγωγείο της Γερμανικής Σχολής Αθηνών, ενώ το πρότζεκτ του γραφείου, Mykonos White Boxes Resort, απέσπασε το χάλκινο βραβείο στα A’ Design Awards κ.ά.
Project X
Project X, ένα διεθνούς εμβέλειας, καινοτόμο έργο, του οποίου η κατασκευή έχει αρχίσει ήδη στο Επιχειρηματικό Πάρκο Σπάτων. Το ερευνητικό, εκπαιδευτικό, συνεδριακό και αθλητικό κέντρο της ELPEN Α.Ε., μέσα από την πρωτοποριακή σχεδίαση του πολυβραβευμένου αρχιτεκτονικού γραφείου Potiropoulos+Partners, πρόκειται να αποτελέσει ένα σύγχρονο αρχιτεκτονικό και επιστημονικό ορόσημο για την χώρα μας, που θα προσελκύσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Τι λένε οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες για την «ιδέα» του:
Η αφετηρία του σχεδιασμού βασίζεται στην εισαγωγή αναφορών σε σχέση με την ερμηνευτική τους μεταφορά, που προκύπτουν από την ανάλυση των συνδυασμένων λειτουργιών και του τόπου. Βασική συνθετική επιλογή αποτέλεσε η επινόηση χειρονομιών που αντιμετωπίζουν το κτίριο όχι ως λειτουργία με τη στενή της έννοια αλλά ως ένα σύνολο πολλαπλών διαδραστικών εμπειριών.
Στο πλαίσιο αυτό, οι έννοιες του χρωμοσώματος (Χ) και αντίστοιχα του εγκεφάλου ως πρωταρχικών μερών κάθε ζώντος οργανισμού ενσωματώνονται αλληγορικά στην επεξεργασία της «ιδέας» μέσα από τη ρευστότητα/διάδραση των διαφορετικών χώρων-ενοτήτων. Προσέγγιση η οποία παραπέμπει στη θέση ότι ο αρχιτεκτονικός χώρος, καθώς ανανεώνεται, επαναχρησιμοποιείται και μετασχηματίζεται, δεν είναι ουδέτερος ούτε αδρανής, αλλά σε δυναμική κατάσταση. Σε μια δεύτερη ανάγνωση, η κλιμακωτή απόληξη της τραπεζοειδούς στέψης/ορόφου του κτιριακού όγκου θυμίζει εδώλια αρχαίου θεάτρου και ταυτόχρονα κερκίδα γηπέδου, θεματοποιώντας τις δράσεις που σχετίζονται με τον πολιτισμό και την άθληση. Η διάσταση αυτή, του πολιτιστικού και αθλητικού ιδεώδους –πάντα παρούσα στη δημόσια συζήτηση, αλλά όχι και στον υλικό χώρο–, όφειλε να είναι πρόδηλη στον συνθετικό χειρισμό. Σε τρίτη ανάγνωση, οι δύο οφιοειδείς υποκείμενοι όγκοι, με τα φυτεμένα δώματα, παραπέμπουν σε εδαφικές εξάρσεις, τις οποίες διαχωρίζει ένα «φαράγγι-επίμηκες αίθριο», που έλκει τη φύση βαθιά στο εσωτερικό του κτιρίου.
Στην αρχιτεκτονική «ιδέα» τα επί μέρους συνδυάζονται με τρόπο ώστε οι δημιουργούμενες συνδέσεις να μπορούν να χαρακτηριστούν ευέλικτες. Τα μέρη πλέκονται μεταξύ τους, αφού έχει προηγηθεί μια διαδικασία ιεράρχησης, σύμφωνα με τις λειτουργίες που εξυπηρετούν. Η σύνθεση εξελίσσεται σε ένα σύμπλεγμα τριών όγκων, εκ των οποίων οι δύο υποκείμενοι συνομιλούν με το εδαφικό ανάγλυφο, αποτελώντας συνέχειά του, ενώ ο τρίτος, λειτουργώντας ως συνεκτικό στοιχείο, ξεδιπλώνεται σε ανώτερο επίπεδο, παράγοντας ένα τεθλασμένο σχήμα, σαν ιδεόγραμμα. Προτεραιότητα του σχεδιασμού αποτέλεσε η διάρθρωση των κατόψεων, και αντίστοιχα του κτιριακού σώματος, σε διακριτές, συμπληρωματικές μεταξύ τους δομές, υπακούοντας σε ένα σύστημα ελεύθερων χαράξεων που προσδίδουν μια αίσθηση ροής.
Το Ερευνητικό, Εκπαιδευτικό, Συνεδριακό και Αθλητικό Κέντρο της ELPEN δίνει την ευκαιρία να εξεταστούν σχέσεις που εισάγονται στον σχεδιασμό από άλλες, πιο «ελαστικές» μορφές οργάνωσης. Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική που υπερβαίνει την καθιερωμένη προσέγγιση του τυπικού κτιριολογικού αντικειμένου, διαπραγματευόμενη τη θεμελιώδη έννοια της εξέλιξης. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η μείξη των χρήσεων, αφενός των ενοτήτων του ερευνητικού και εκπαιδευτικού –που είθισται να συνυπάρχουν–, αφετέρου του συνεδριακού, και ειδικότερα του αθλητικού, που εισάγουν μια διαφορετική αντίληψη ως προς την προγραμματική ποικιλία ώστε να δημιουργηθεί μια εγκατάσταση σύγχρονη και λειτουργικά σύμμεικτη, όπου οι άνθρωποι θα εργάζονται, θα οργανώνουν εκδηλώσεις, θα αθλούνται και θα περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους. Η χωρική εμπειρία ολοκληρώνεται μέσα από τη διαδραστική σχέση που αναπτύσσουν οι χρήστες με τις εγκαταστάσεις του συγκροτήματος αλλά και μεταξύ τους, είτε κατά την εργασία τους, είτε παρακολουθώντας πολιτιστικά δρώμενα ή έναν αγώνα ποδοσφαίρου, είτε πίνοντας απλώς ένα φλιτζάνι καφέ.
Αρχιτέκτονες:
Potiropoulos+Partners
Project Management: 0508 Five Eight
Στατική Μελέτη: ΟΜΕΤΕ Α.Ε.
Μελέτη ΗΜ Εγκαταστάσεων: HM Εngineering A.E
Μελέτη Τοπίου: H. Pangalou & Associates Landscape Architects
Μελέτη Φωτισμού: ASlight
Κυκλοφοριακός Σχεδιασμός: Δρόμος Σύμβουλοι Μελετητές ΕΠΕ
Ακουστική Μελέτη: Timagenis Architects Acoustics Design Consultants
Περιβαλλοντική Μελέτη: Δ. Αργυρόπουλος και Συνεργάτες Ο.Ε.
3D Visualization: Batis Studio
